Opinie n.a.v de reportage 'Het gewicht van eenzaamheid' in Koppen:
De zorgregisseurs in Brussel trekken aan de alarmbel. Zorgregisseurs zijn hulpverleners die voor de nodige omkadering zorgen zodat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Het project in Brussel-centrum dreigt volgend jaar te verdwijnen, omdat noch het Riziv noch de Brusselse overheid van eerstelijnsbegeleiding van ouderen een prioriteit maakt. Want door de zesde staatshervorming is ouderenzorg binnenkort geen federale bevoegdheid meer en is op een tiental weken van de verkiezingen niet duidelijk welk beleid er na 25/05 zal gevoerd worden.
Als het project geen subsidies meer krijgt, brengt dat niet alleen de opvang van alleenwonende bejaarden in het gedrang. Door het verdwijnen van zogenoemde outreachende projecten zoals dat van de zorgregisseurs, lijkt het gevecht tegen de stijgende eenzaamheid bij voorbaat verloren.
Haast elke dag loop ik voorbij grote sociale woonblokken aan de Papenvest in Brussel. Woonblokken, zoals je er honderden vindt in Brussel en Vlaanderen. Afgeleefde complexen waar sinds hun bouw in de jaren 70 of 80 niemand meer naar omkeek. Aangetast door regen en wind, weinig vrolijkheid in de grijze hoogbouw.
Vorige week ging ik er dan voor het eerst naar binnen, samen met Steffen, zorgregisseur in Brussel-centrum en één van de 11 zorgregisseurs in het hele gewest. We zijn er op bezoek bij Rosetta, ergens rond de 80. Rosetta is nerveus, omdat Steffen later is dan verwacht. Steffen is haar enige contact met de buitenwereld: hij helpt haar met facturen of een boodschappendienst. Of ze praten gewoon over het leven en hoe moeilijk het is om niemand te hebben waar je op kan rekenen.
Verdoken tristesse
De toewijding waarmee Rosetta haar 60 vierkante meter groot appartementje proper houdt, is omgekeerd evenredig met de tristesse die in haar ogen te lezen is. De vergeelde foto's van een mooie jonge Italiaanse vrouw met haar intussen overleden man aan de muur, tonen dat het leven er heel anders had kunnen uitzien. Maar alleen zijn, daar kies je niet voor. Zelfs als je sterk genoeg bent om alleen door het het leven te gaan, dan duikt in sommige gevallen het gevecht met de eenzaamheid op. En niet iedereen is even sterk om die strijd te winnen. Hoogstens ze te laten gedijen. En dan nog.
Steffen wordt er dagelijks mee geconfronteerd, zeker in grootstad Brussel waar 15% van de ouderen eenzaam is. Maar ook in Vlaanderen is bijna 13% van de ouderen ‘ernstig eenzaam’. Uit een onderzoek van de Koning Boudewijnstichting blijkt dat als het percentage eenzame ouderen op hetzelfde niveau blijft in België, dat er tegen 2020 meer dan 1 miljoen eenzame bejaarden zullen zijn.
Zorgregie is houvast
Zo vragen we van onze ouderen dat ze zo lang mogelijk alleen blijven wonen om de grote kost van de professionele ouderenzorg in de rusthuizen te verlichten. In 2010 zijn over heel België tientallen projecten ingediend die er mee voor zorgen dat mensen langer kunnen thuis blijven. Eén van die projecten was dat van de zorgregisseurs in Brussel. Vandaag, vier jaar later, heeft het project zijn nut bewezen. De 11 zorgregisseurs begeleiden enkele honderden mensen. Maar door de financiële crisis en de staatshervorming staat onder meer dit project onder druk.
Nochtans zorgen mensen als Steffen bij eenzame mensen voor een lichtpunt in moeilijke dagen, een houvast. Niet iedereen krijgt de kans om nieuwe mensen te ontmoeten en in de alledaagsheid vriendschappen op te bouwen. De drempel is groot om als 'eenzame' naar buurtfeesten of -activiteiten te gaan. Een professionele zorgverlener die bij de mensen thuis komt, kan in sommige gevallen de drempel verlagen en mensen aansporen naar buiten te gaan of kan, zoals Steffen vaak doet, vrijwilligers inseinen en ervoor zorgen dat er toch iemand op bezoek gaat bij die eenzame ouderen. Niet iedereen beschikt over dezelfde sociale vaardigheden en in die gevallen is een zorgregisseur het enige contact met de buitenwereld.
Onder meer Paul Verhaeghe schreef gisteren in deze krant over het soms oneindige verhaal van armoede: dat leven in armoede de mentale gezondheid schaadt en wie psychische problemen heeft ook meer kans op armoede heeft. En dat het zo moeilijk is om uit dat verhaal te stappen. Ik ben ervan overtuigd dat je over eenzaamheid hetzelfde kan zeggen. Het brengt een ongezonde mentale stress met zich mee. Net zoals psychologen naar mensen in armoede moeten stappen, moeten mensen als Steffen naar onze eenzamen blijven gaan.
Nu sociaal voor later
Ik woon graag in Brussel, het centrum is mijn dorp geworden, waar je vaak dezelfde mensen begroet. Ondanks wat je op het eerste gezicht zou denken, kan het sociale weefsel in een stad heel erg nauw zijn. Maar tot vorige week, toen ik met Steffen enkele eenzame ouderen bezocht, had ik er nooit bij stilgestaan dat heel veel mensen ongewild uitgesloten worden van het alledaagse sociale leven. Wat voor veel jonge hoofdstedelingen haast een vanzelfsprekendheid is, is voor heel veel ouderen een luxe geworden: mensen die er even voor je zijn. Al is het maar één persoon. Als is het maar voor even. Als is het maar voor één koffie en een goed gesprek. We moeten daar nu op durven inzetten, want als initiatieven als die van de zorgregisseurs verdwijnen, is dat niet meer of minder dan een kleine ramp voor veel mensen. Enkel en alleen op de hulp van vrijwilligers rekenen, is geen waardig alternatief.
De zorgsector heeft, net als enkele jaren geleden opnieuw, een zestigtal projecten bij het Riziv ingediend waar ze subsidies voor hoopt te krijgen. Hulpverleners horen dat er vandaag maar geld zal overblijven voor amper een derde van die eerstelijnsbegeleiding.
Net daarom moet er snel duidelijkheid komen hoe projecten als dat van de zorgregisseurs in de toekomst gefinancierd kunnen worden. Het zijn dit soort hulpverleners die er mee voor zorgen dat de ouderen thuis kunnen blijven wonen zonder dat ze vereenzamen. Want ver weg van discussies over de nieuwste smartphones, de hipste apps, de beste koffiebars, economische duurzaamheid of de kostprijs van de beveiliging van een president, zijn mensen alleen maar bezig met hun dag een beetje zin te geven en hopen ze dat iemand hem even komt opfleuren. Want voor eenzaamheid kies je niet. Voor iemand zorgen wél.
deze opinie verscheen op deredactie.be en in De Morgen